From: Ozer Tayiz (otayiz@superonline.com)
Date: Wed 18 Sep 2002 - 14:46:56 EEST
> >>Eger GNU/GPL/AcikKaynak ile program uretimini, bir uretim modeli devrimi
> >>olarak degerlendirirsek, sizce bunun uzun vadede diger dektorlere de
> >>yayilma, ve giderek herseyin uretiminin ucuzlamasina, hatta bedavalasmasina
> >>dogru bir yonelim olusturabilir mi? Ornegin:
>
>Burada bilgisayar dünyası ile "gerçek" dünya arasında göz ardı
>edilemeyecek bir farka geliyoruz.
>
>Bilgisayar yazılımının bir adedini üretmek belli bir maliyet getirir. O
>bir adet üretildikten sonra (program yazıldıktan sonra), kopyalarını
>üretmek esas olarak sıfır maliyete sahiptir (artı pazarlama, dağıtım
>maliyetleri).
Buraya kadar dogru. Tanim olarak, ilk programin yazilmasi dediginiz
asamaya, tasarim maliyeti (prototip dahil), sonra kopyalarini uretmenin de
maliyetine, uretim maliyeti diyorum.
Uretim maliyeti, fiziksel urunler icin "fabrika cikisi" diyebilecegimiz
asamadaki maliyet.
Dagitim maliyeti, urunu fabrikadan alip musteriye goturmenin (tasima vs.)
maliyeti.
Pazarlama maliyeti, pazarlama tarzina gore degisen bir maliyet. Ornegin, MS
gibi milyarlarca dolari reklama ayirip, herkesin beyninde yer etmek
isterseniz, elbette bu ciddi bir maliyet. Ote yandan, Linux gibi "benim
urunum iyi olsun, dagitmanin yasal ve pratik zorluklari olmasin, urunumun
kendisi yayilir, memnun musteriler birbirine tavsiye eder" derseniz,
pazarlama maliyetiniz 0 olabilir.
Bu ayni zamanda fiziksel bir maliyeti olan urunler icin de boyle. DELL
bilgisayarlari direk satis modeli ile, 0 stok, ve çok dusuk reklam
maliyetleri ile muthis basarili bir sirket oldu. Takdir edersiniz ki, en az
araba kadar, bilgisayar uretimi de ciddi bir maliyet gerektiriyor.
Araba ile bu noktada donanim urunleri arasindaki en onemli fark,
bilesenlerin birbiri ile uyumlu tasarlanmis olmasi. Bugun bir bilgisayari
farkli ureticilerin parcalarini alip kendiniz toplayabilirsiniz. Ama bir
arabayi farkli ureticilerden parca alip kendiniz toplayamazsiniz. Araba
parcalari bilgisayar parcalari gibi moduler, standartlari belli, ve hepsi
birbiri ile uyumlu degil.
>Bir arabayı dizayn ettikten sonra o dizaynı alıp kopyalamak için hem
>ciddi bir sanayi altyapısı (üretim teknolojisi) gerekir, hem de
>kopyaları da ciddi bir maliyete sahiptir (işcilik, üretim tesisini
>kurmanın altyapı bedeli, hammadde, pazarlama ve dağıtım).
>
>Bu sebepten dolayı "herşeyin" üretimi bedavalaşamaz. Kağıt üretmek bin
>yıldır bilinen bir teknolojidir, ama ağacı kesmek, keresteyi
>hamurlaştırmak, hamuru beyazlatmak, beyaz hamuru inceltmek, kurutmak ve
>kesmek gerekir. Ondan sonra da kırtasiyecinize getirmek için bir altyapı
>vardır. FTP'den indiremezsiniz.
Elbette, fiziksel urunlerin bir maliyeti olacak. Aslinda FTP'den indirmenin
de maliyeti var. En azindan internet baglantisi vs. maliyeti var. Ama bu
yine de lisansla korunan yazilim maliyetlerinden kat kat dusuk.
Bu da bizi su noktaya getiriyor: Acaba araba alirken verdigimiz paranin ne
kadari "lisans"lara, ne kadari uretim, hammadde, teknik servis, vs. gibi
yaratilan katma degere gidiyor? Mesela Renault'un hicbir lisans, patent vs
gibi bir itirazi olmasaydi da, isteyen kaliplarini, tasarimlarini, yedek
parca spesifikasyonlarini serbestce alip kendi renault fabrikasini
kurabilse, ve birbirleri ile rekabet etseler, Renault otomobiller kaca
satilirdi? Herhalde bunu tum patent ve lisanslari GPL olan bir araba
gormeden bilemeyecegiz.
Benim gorusum, bu durumda yine son kullanici maliyetlerinin ciddi sekilde
dusecegi yonunde.
> >>-Kitap, muzik, siir, gibi, dijital olarak iletilebilen her tur yaygin sanat
> >>dali, AcikKaynak mantigi ile uretilebilir mi?
>
>Burada telif hakkına karşı oluşan bir düşmanlık görüyorum. Esas olarak
>GPL ve benzer lisanslar telif hakkının artık günümüzde geçerliği
>kalmamış uygulamalarına karşı duyulan bir tepkiyi içerseler de, bunun
>bir ifrattan doğan tefrit olduğunu anlamak gerekir.
Dusmanlik? Hayir, benim imseye bir dusmanligim yok. Bununla birlikte, GPL
mantiginin gelismeyi ne kadar hizlandirdigini goruyorum, ve bundan baska
alanlarda da faydalanabilir miyiz diye merak ediyorum.
>Telif hakkı sanatçıyı korumak için icad edilmiştir. Kötü bir şey
>değildir. Telif hakkı uygulaması aslında hem tüketiciyi, hem de
>üreticiyi koruyan bir sistem idi.
>
>Telif hakkı/patent ile ilgili problem, belli bir teknolojik düzeyi
>varsaymasıdır -- kopyalamanın mümkün, fakat ancak belli merkezlerde
>yapılabildiği ve fiziksel kopyanın da bir maliyeti olduğu bir düzey. Bu
>teknolojik düzeyde, tüketici, orjinalin maliyetinin küçük bir parçasını
>ödeyerek bir kopyaya sahip olur. Üretici (yazar, sanatçı, patent
>sahibi), kopyalardan kopya başına bir ücret alarak geçimini temin eder.
>Arada, kopyalama işi ile uğraşan ve bundan kar eden bir katman vardır
>(yayınevleri, kitap dağıtım şirketleri, kitapçılar vs.) Kopyalamak
>fiziken zor olduğu için herkes yapmaz, yapanları kanun gücü ile kontrol
>altında tutarsınız.
>
>Zaman içerisinde herşey gibi, bu da yolundan çıktı. Örneğin dijital
>ortamda kopyalama maliyetleri düştü. Buna göre, dijital ortamda
>yayınlanan bir eserin, fiziksel ortama göre daha düşük fiyatta olmasını
>beklersiniz. Aksine, dijital ortamda, gerçek ortamda alıştığımız
>fiyatları uygulamaya kalkıştılar. E-book fiyatlarına bakın, normal kitap
>fiyatları ile eş seviyede olduğunu göreceksiniz. Bu, tüketicide belli
>bir tepki oluşturuyor ve korsanlara/korsanlığa sıcak bakılmasını getiriyor.
>
>Başka bir problem, kopyalamanın fiziken zor olmaktan çıkması.
>Dolayısıyla bir dizi, ve tüketici olarak bize sürekli tekrarlanan
>yaptırımlarla karşı karşıyayız. Bir kitabı kaç defa okuduğuna kimse
>karışmazken, dijital kopya hiç bozulmadığı için kaç defa erişim olduğuna
>dışarıdan ek bir müdahale getirmeye çalışıyorlar. Halbuki kütüphaneler
>de yayınevlerinin karşı olması gereken kurumlar olmalarına karşın, bir
>kitabın bir kaç yüz defa okunduktan sonra eskimesi ve kütüphaneye
>fiziken gitmenin zorluğu, yayınevlerinin kütüphanelere ses çıkarmamasını
>getiriyor. Dijital bir kütüphane aynı değil, çünkü yayınevinin bütün
>katma değerini sağlayabiliyorsunuz. (kopyalayabilme, eskimemiş kopya
>sağlayabilme vs.)
>
>Uzun lafın kısası, telif hakkından başka bir uygulamaya geçmek veya
>telif hakkı uygulamasının yöntemini değiştirmek ve aradaki aracıları yok
>etmek gerekli. Bunun henüz doğal, uygulanabilir bir çözümü yok.
Iste ben de bundan bahsediyorum. Yani bilgi, fikir vs. artik cok kolay
heryerden erisilebilir hale geldigi icin butun aracilarin katma degeri
falan kalmadi artik, bunlara gerek yok.
"Sanatsal", ozgun uretimlere bir sey diyemem ama, mesela "HowTo" lardan
baslayarak, insanlara bir bilgi-beceri edindirmeyi amaclayan her tur urun
GPL benzeri lisanslarla, ve kullanicilarinin da serbest katilimiyla, cok
daha kisa surede mukemmelstirilemez mi? Mesela neden Linux 'un How-To'lari
gibi bir dokuman gibi "Sigarayi birakmanin kolay yolu" gibi bir dokuman da
GPL lisansi ile gelismesin? Boyle bir seye herkes kendi deneyimlerini
eklese sonunda cok gecerli bir yontem ortaya cikmaz mi? Piyasada bu konuda
kac kitap var? Piyasada benzer kisisel gelisim konularinda kac kitap var?
Bence bu lisans, teknik "Howto"lardan, diger alanlara da zamanla kayabilir.
>Telif hakkı olmadan sanat vardı -- ya doğuştan zengin olanlar tarafından
>yapılabiliyordu, ya da zengin birisinin koruması altında. Bu da çok iyi
>bir çözüm değil. Telif hakkı sanatçılığı ve sanatı herkesin
>ulaşabileceği maliyete indirmişti.
>
>GPL, telif hakkı ile ilgili yaptırımın artık tamamen suni ve
>uygulanabilirlikten uzak olduğunu fark eden bir lisans. Dolayısıyla
>telif hakkı için bir para istemiyor. Fakat salt orjinal eser üreterek
>yaşamak isteyecek birisinin nasıl hayatını idame ettireceğine de bir
>cevap getirmiyor.
Aslinda, bir cevap getiriyor. O da, ayni konuda bir hizmet uretmeniz, ve
onu satmaniz. Yukaridaki ornegi devam ettireyim. Diyelim ki, psikolojik
danismansiniz. Ve "Sigarayi birakmanin kolay yolu" adli bir kitapcik
yayinladiniz, ve bunu GPL lisansladiniz. Boylece ilgilenen herkes
kopyaladi, yayinladi, okudu, kullandi, ve oldukca yaygin bir kitleye bu
dokuman ulasti. Bu sizin de tanitiminizi reklaminizi yapmakta, sizi uzman
olarak insanlarin gozunde iyi bir yere oturtmakta, ve yuzyuze danismanlik
vererek yaptiginiz hizmeti satmanizda faydali olmaz mi?
>Telif hakkına savaş açmadan önce, telif haksız bir dünyada bir roman
>yazabilmek için doğuştan zengin olmak, bir zenginin istediği romanı
>yazmak veya başka bir işte çalışıp boş vakitlerinde roman yazmak
>gerekeceğini unutmamak gerekli. Bu söylediklerim birebir programcılık
>için de geçerlidir.
Benim telif hakkiyla falan bir savasim yok. Sadece, GPL lisansinin, tum
ticari lisanslardan cok daha hizli bir sekilde teknoloji gelistirmeyi
basardigini acikca goruyorum. Ve bu mantigin, uretim modelinin, diger
alanlarda da uygulanip uygulanamayacagini, insanligin gelisimini
hizlandirmakta nasil kullanilabilecegini dusunuyorum, hepsi bu.
Ayrica, programciliktan bahsederken, fiilen maasli isi acik kaynak program
gelistirmek olan bircok insan var. Belki roman yazmiyorlar, ancak, telif
hakki falan talep etmeden programciliktan para kazanan insanlar giderek
artiyor. Ve ben bunlarin giderek bilisim sektoru disina da yayilacagini
tahmin ediyorum.
> >>-Acik kaynak veya GPL mantigi, giderek daha endustriyel fikri mulkiyet
> >>urunlerine
>
>Endüstriyel üretim salt tasarım sonucu ortaya çıkmıyor. "Herkes sakız
>çiğner ama Ayşe Hanım gibi şaklatamaz". Kaliteli ve tutarlı endüstriyel
>üretim yapabilmek başlı başına bir maliyet ve bilgi unsuru. Bunlarda
>"kopyalama maliyeti" çok yüksek. Üstelik, kopyalamasını (üretmesini)
>bilmediğiniz bir ürünü tasarlamak neredeyse mümkün değil.
>
>Esen kalın,
>Deniz
Iste ben de diyorum ki, bu maliyet, oncelikle bilginin maliyeti. Yani,
yuzlerce araba sirketi var, milyonlarla dolarlik butcelerle arastirma
yapan, ancak hepsi her turlu teknolojiyi, sadece kendileri kullanabilmek
uzere ararstirdigi icin, kendi sirketlerinden baskasina bunun hicbir
faydasi olmuyor, herkes ayni teknolojileri kendi kendine tekrar
arastiriyor. Acaba birileri GPL lisansli bir arastirmaya baslasalar, bazi
endustriyel patentler vs. GPL lisansli alinsa, bu butun toplum icin son
derecede hizli bir teknolojik gelismeye, ve maliyetlerde, ve fiyatlarda
dusmeye yol acmaz mi? Ben sadece bunu, bir beyin jimnastigi baglaminda
soruyorum...
Saygilar, sevgiler, hurmetler...
Ozer Tayiz.
-- Attached file included as plaintext by Ecartis --
--- Outgoing mail is certified Virus Free. Checked by AVG anti-virus system (http://www.grisoft.com). Version: 6.0.386 / Virus Database: 218 - Release Date: 09.09.2002