Subject: Re: [LINUX:10328] ses karti ve trk karekter
From: Remzi AKYÜZ (akyuz@bilmuh.ege.edu.tr)
Date: Wed 17 Nov 1999 - 02:19:48 EET
programer wrote:
> creative sound blaster 16 bit ses kartimi tanitamiyorum
modprobe /lib/modules/2.2.12(buraya sizlerin kernel sürümünün
numarası)/sb.o
> ve
> turkce karakterleri tanitmak icin gerekli yazilimi nereden bulabilirim
> simdiden tesekkurler
ftp://ftp.linux.org.tr/pub/turkce/
http://ortanca.cs.itu.edu.tr/~uyar/linux/
ftp://ftp.itu.edu.tr/pub/linux/turkuaz/sarman/Turkuaz/RPMS/trXFree86-100dpi-fonts-2.1.2-2.i386.rpm
rpm -ivvh --nodeps --force trXFree86-100dpi-fonts-2.1.2-2.i386.rpm
ftp://ftp.itu.edu.tr/pub/linux/turkuaz/sarman/Turkuaz/RPMS/trXFree86-2.1.2-2.i386.rpm
rpm -ivvh --nodeps --force trXFree86-2.1.2-2.i386.rpm
ftp://ftp.itu.edu.tr/pub/linux/turkuaz/sarman/Turkuaz/RPMS/trXFree86-75dpi-fonts-2.1.2-2.i386.rpm
rpm -ivvh --nodeps --force trXFree86-75dpi-fonts-2.1.2-2.i386.rpm
ftp://ftp.itu.edu.tr/pub/linux/turkuaz/sarman/Turkuaz/RPMS/kbd-0.99-2.i386.rpm
rpm -ivvh --nodeps --force kbd-0.99-2.i386.rpm
Bu arada çok eski bir dokümanı da mesaja ilave ediyorum.
Faydalı olabilir. Fakat döküman eski olduğundan dolayı linklerde hata
olabilir.
Saygılarımla.
RA
http://bilmuh.ege.edu.tr/~akyuz/Turkce
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
LÜTFEN DÖKÜNAMİ DIKKATLICE OKUYUNUZ
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linux'da Türkçe
Son güncelleme: 6 Agustos 1997
Bu sayfada, Linux altinda Türkçe destegi saglamak için uyguladigim
çözümleri bulabilirsiniz. Sizin daha iyi çözümleriniz
varsa lütfen uyar@cs.itu.edu.tr adresine yazarak bana haber verin.
Sayfaya yapilan katkilari ilgili paragrafin basina
koyacagim yildiz isaretleri ile gösterecegim; katkiyi yapanin adini da
sayfanin sonunda bulabilirsiniz.
Verilen çözümler Linux'un RedHat dagitimi esas alinarak yapilmistir. Her
konu basliginda üç altbaslik bulunmaktadir.
"Kurulum" bölümü, RedHat kullanmayanlarin ya da benim verdigim RPM'leri
kullanmak istemeyenlerin yapmasi
gerekenleri anlatmaktadir. RedHat kullananlar "Kurulum" bölümünde
anlatilanlari yapmak yerine "RedHat" basligi
altinda verilen RPM'leri kurmakla ayni sonucu elde edebilirler. Kurulum
bittikten sonra "Ayarlamalar" basligi altinda
anlatilanlar yapilmalidir.
Baska bir dagitim kullaniyorsaniz, anlatilanlari kendi sisteminize
uyarlamaniz gerekebilir. Slackware kullananlar,
ftp://ftp.itu.edu.tr/pub/linux/System/Admin adresinden RedHat Package
Manager (RPM) yazilimi için hazirladigim
Slackware kurulum paketini alip kurduktan sonra, rpm -i --nodeps <paket
adi> komutuyla RPM'leri
kurabilirler. Ancak bazi dizinlerin yerlerinde farkliliklar
olabileceginden bu çözümün her zaman çalisacagini garanti
edemem.
LANG Çevre Degiskeni
Asagida anlatilan çogu seyin çalismasi için öncelikle LANG çevre
degiskeninin degerinin ayarlanmis olmasi sarttir. Bu
islem, csh kullananlar için,
setenv LANG tr
komutuyla gerçeklestirilebilir. Bu komutu isterseniz sistemdeki bütün
kullanicilar için çalisan /etc/csh.cshrc
dosyasina ya da kendi .cshrc dosyaniza ekleyerek sisteme her girisinizde
çalismasini saglayabilirsiniz.
Türkçe Fontlar ve Klavye Düzenleri
Kurulum
Türkçe konsol fontlari RedHat dagitimi ile birlikte gelmektedir.
Türkçe-Q, Türkçe-F ve Türkçe-Daktilo tipi klavye
düzenleri ve bu düzenler arasinda geçisleri saglayan programlar
turkce-ivir paketinde bulunmaktadir. Bu paketi açip
içindeki dosyalari istediginiz yerlere kopyalayarak kullanabilirsiniz.
ftp://ftp.itu.edu.tr/pub/linux/Turkce/turkce-ivir-1.4.3.tar.gz
RedHat
ftp://ftp.itu.edu.tr/pub/linux/Turkce/turkce-1.0-3.i386.rpm
Ayarlamalar
Konsolda Türkçe harfleri kullanabilmek için yapilmasi gereken iki islem
vardir:
1.Türkçe konsol fontlarini seçmek. Bu islem,
setfont /usr/lib/kbd/consolefonts/iso09.f16
komutuyla gerçeklestirilebilir. Isterseniz bu komutu
/etc/rc.d/rc.local dosyaniza ekleyerek sistemin
her açilisinda çalismasini saglayabilirsiniz.
2.Türkçe klavye düzenini seçmek. Bunun için
loadkeys <klavye_düzeni_dosyasi_adi>
komutunu ya da turkce-ivir paketinden çikan keybtrq, keybtrf,
keybtrtw ve keybus komutlarini
kullanabilirsiniz. Istediginiz klavye düzeni dosyasinin adini
/etc/sysconfig/keyboard dosyasina
yazarak makinanin açilistaki klavye düzenini seçebilirsiniz.
Türkçe X Fontlari ve Klavye Düzenleri
Kurulum
ODTÜ'de çalisan bir grubun hazirladigi font paketinde standart X
dagitimiyla gelen neredeyse bütün fontlarin Türkçe
karsiliklari var.
ftp://ftp.itu.edu.tr/pub/linux/Turkce/Turkcebdf.tar.z
Bu paketlerden, Türkçe fontlari nasil kurmaniz gerektigine iliskin
bilgiler çikacaktir. Turkcebdf paketinin
derlenmesinde bazi zorluklarla karsilasabilirsiniz. Bu durumda,
ftp://ftp.itu.edu.tr/pub/linux/Turkce/turkce-pcf.tar.gz
adresinden alabileceginiz bdf-pcf dönüsümleri yapilmis olan paketin
kurulmasi daha kolay olacaktir.
RedHat
ftp://ftp.itu.edu.tr/pub/linux/Turkce/turkce-XFree86-1.0-1.i386.rpm
ftp://ftp.itu.edu.tr/pub/linux/Turkce/turkce-75dpi-fonts-1.0-1.i386.rpm
ftp://ftp.itu.edu.tr/pub/linux/Turkce/turkce-100dpi-fonts-1.0-1.i386.rpm
Ayarlamalar
(*) Bu çözümlerin çalismasi için X konfigürasyonu sirasinda XKB isteyip
istemediginiz sorusuna hayir, Alt keys ->
Meta keys dönüsümü isteyip istemediginiz sorusuna evet yaniti
vermelisiniz.
Fontlari kurduktan sonra yapmaniz gereken, bu fontlari font path'e
eklemek. Bunun için benim yazdigim ufak bir
script'i ftp://ftp.itu.edu.tr/pub/linux/Turkce/turkcele adresinden alip
çalistirabilirsiniz.
keybtrq, keybtrf, keybtrtw ve keybus komutlari X altinda da klayve
geçisinizi saglarlar.
xsetmodmap komutu ayni is için basit bir grafik arayüz sunar. FVWM95-2
pencere yöneticisini kullananlar
asagidaki satiri .fvwm2rc95 dosyasinda diger benzer kayitlarin arasina
eklerlerse, klavye geçislerini buttonbar'dan
yapabilirler:
*FvwmButtons(2x1, Swallow(UseOld) "xsetmodmap" 'Exec xsetmodmap \
-geometry -1500-1500 &')
LaTeX
Kurulum
RedHat'in ve Slackware 3.2'nin kullandigi TeTeX dagitimi üstüne ek bir
paket kurmak gerekmiyor.
Ayarlamalar
Öncelikle sunu belirtmeliyim ki, benim LaTeX bilgim son derece az. Buraya
yazdiklarimin neredeyse tamami herhangi
bir bilgiye degil, deneme-yanilmayla edinilmis izlenimlere :-) dayaniyor.
LaTeX bilen biri bunu okursa ve yaptiklarimda
saçma bir seyler bulursa lütfen hemen bana haber versin.
LaTeX ile Türkçe yazabilmek için yapilmasi gereken iki sey var:
1.LaTeX'e Türkçe harflerin TeX karsiliklarini ögretmek. Örnegin g
harfinin {\u g} anlamina geldigini söylemek.
Standart LaTeX dagitiminda yer alan inputenc isimli bir paket Latin
alfabesi tabanli kodlamalar için bu isi
yapmakta yaygin olarak kullaniliyor. Gerekli kodlama dosyaniz varsa
LaTeX kodunuzda
\usepackage[latin5]{inputenc} komutuyla Türkçe harfleri kolayca
çiktinizda
olusturabilirsiniz. Ancak paketin ilgili kodlama dosyasini içeren son
sürümü Haziran'da çikan LaTeX içinde yer
aliyor ve TeTeX'de henüz bu kisim yenilenmedi. Bir sonraki RedHat ya
da Slackware dagitiminda kodlama
dosyasinin kendiliginden gelecegini saniyorum.
2.TeX'e Türkçe hece bölmeyi ögretmek. Bunun için bir desen dosyasi
olusturmak gerekiyor. Bazi TeX arsivlerinde
bulunabilen desen dosyasini tam olarak çalistirmayi ben beceremedim.
Üzerinde birtakim oynamalarla çalisir hale
getirerek LaTeX'in Ingilizce disindaki diller için destegini saglayan
kisiye yolladim. Bu da LaTeX'e girerse gelecek
dagitimlarda Türkçe destegi için bir ek dosya gerekmeyecek.
Bu iki dosyanin dogru yerlerde bulunmasi LaTeX'de Türkçe çalismak için
yeterli degil. Yeni bir LaTeX format dosyasi
derlemek gerekiyor. TeTeX dagitimi için hem bu dosyalari dogru yerlere
koyan, hem de gerekli ayarlamalari yaparak
yeni format dosyasini olusturan bir script'i
ftp://ftp.itu.edu.tr/pub/linux/Turkce/tetex-turkish adresinden alip
çalistirabilirsiniz. Sözü geçen iki dosya, bu script'in içinde uuencoded
olarak bulunmaktadir. RedHat kullanmayanlar
script'in içinde yapilanlari okuyup kendileri elle de yapabilirler.
LyX
Kurulum
LyX ile ilgili biraz daha ayrintili bilgiyi
http://www.cs.itu.edu.tr/~uyar/linux/metin.html sayfasindan
alabilirsiniz.
RedHat
ftp://ftp.itu.edu.tr/pub/linux/Apps/Editors/lyx-0.10.7-1.i386.rpm
Ayarlamalar
LyX'i Türkçe yazi yazmakta rahatlikla kullanabilirsiniz. Bunun için
Türkçe X fontlari ve LaTeX ile ilgili olarak
anlattiklarimi yapmaniz yeterli. LyX kullanirken font normu olarak
iso8859-9, giris kodlamasi olarak latin5 ve dil olarak
Türkçe vermeniz gerekir. Türkçe fontlariniz varsa LyX'in kendi keymap
düzenini kullanmayin. Bu ayarlari global olarak
LyX'i kurdugunuz dizindeki system.lyxrc dosyasindan ya da kendi
dizininizdeki .lyxrc dosyasindan
degistirebilirsiniz.
Uygulama Yazilimlari
(*) Bazi yazilimlarda Türkçe harfleri kullanabilmeniz için iso8859-9
karakter setini seçmeniz gerekir. Örnegin pine'in
Setup->Config menüsünde ya da .pinerc dosyasinda bulunan character-set
degiskenine iso8859-9 degerini
vermelisiniz. elm için de benzer sekilde .elmrc dosyasinda ayarlama
yapilmalidir.
Font seçmenize izin veren bütün X yazilimlarinda Türkçe fontlari
kullanabilirsiniz. Sözgelimi, NEdit editörü ile Türkçe
yazi yazabilirsiniz, Netscape Gold ile Türkçe sayfalari (örnegin
Windows'da hazirlanmis olanlari) dogru olarak görebilir
ve kendiniz de Türkçe Web sayfalari hazirlayabilirsiniz. Çogunda tek
yapmaniz gereken, font seçimi menüsünden
karsiniza gelen fontlar arasinda bir Türkçe (iso8859-9) fontu seçmektir.
Netscape'in 3.x sürümünde seçilmesi gerekenler :
Options->Document Encoding->Turkish
Options->General Preferences->Fonts->For The Encoding: Turkish
Options->General Preferences->Fonts->Use the proportional font: Times
Options->General Preferences->Fonts->Use the fixed font: Courier
Font seçimine izin vermeyen bazi yazilimlarda, iso8859-1 fontlari font
path'inde yer almiyorlarsa dogrudan Türkçe
fontlar yüklenir. Örnegin, xfig programinda çiziminize Türkçe yazi
ekleyebilirsiniz. Ancak ne yazik ki, bu yazi yalnizca
ekraninizda Türkçe olarak görünecektir, yazicidan çikis alirsaniz latin1
kodlamasinda bir çikis elde edersiniz.
Locale kavramini destekleyen yazilimlarin mesaj dosyalari Türkçe'ye
çevrilip yazilim sahiplerine gönderilerek kullanici
mesajlarinin Türkçe çikmasi saglanabilir. Buna bir örnek ASCII dosyalari
PostScript'e çeviren ve program kaynak
kodlarini güzellestiren a2ps programidir. Bu programi yükler ve a2ps
--help komutunu yürütürseniz karsiniza
Türkçe yardimlar gelecektir, ya da hata mesajlari Türkçe olarak
verilecektir. Ayni islemi setenv LANG us
dedikten sonra yaparsaniz mesajlarin Ingilizce'ye döndügünü göreceksiniz.
Ufak Sorunlar
Henüz beceremedigim seylerden biri, LaTeX'e i harfinin büyük karsiliginin
I degil I, I harfinin küçük karsiliginin da i
degil i oldugunu anlatmak. Bu özellikle sayfa basliklarinda fancy baslik
tipini kullanirsaniz sorun oluyor. Örnegin book
belge stili bu baslik tipini kullaniyor.
LyX belgesinin içine EPS formatinda çizim dosyalari alabiliyorsunuz.
Çiziminizi xfig ya da tgif gibi bir çizim programiyla
yapip EPS formati bir dosyaya export edebilir ve bu dosyayi da LyX
belgenizin içine alabilirsiniz. LyX, EPS dosyalarini
belgenin içinde dogrudan görüntüleyebilir. Ancak çiziminizde Türkçe
harfler varsa, üretilen eps dosyasinda bu harflerin
yerine latin1 karsiliklari geliyor ve düzgün çikti elde edemiyorsunuz. Bu
problemin bir çözümü, resmi LaTeX picture
olarak export edip LyX'e almak. Ancak LyX, henüz LaTeX resimlerini
görüntüleyemiyor. (Resim çiktinizda yer alir,
yalnizca LyX ekraninda görüntülenmez.) Ikinci bir çözüm ise, resmi GIF ya
da XPM olarak export edip, convert gibi bir
araç yardimiyla EPS'e çevirmek. Ancak bu sefer de resmi ölçekleyememe
sorunuyla karsilasabilirsiniz.
Büyük Sorunlar
Öncelikle bu sayfanin okunulurlugunu artirmam ve güzellestirmem gerek :-)
Yapilmasi gereken en önemli islerden biri Türkçe PostScript fontlarinin
olusturulmasi. Elimizde bunlar olursa, yalnizca
LaTeX ortamindan degil her X uygulamasindan yaziciya Türkçe çikis
gönderebiliriz. Ayrica, dogrudan PostScript fontlari
kullanan paketlerin Türkçe destegi vermesini saglayabiliriz.
Daha ileri zamanlar için hedeflenebilecek pek çok sey var tabii. Türkçe
sözlük, yazim kontrolu, Türkçe harflerin yer
aldigi veri tabanlarinda siralama, uygulama arayüzlerinin
Türkçelestirilmesi gibi.
Katkida Bulunanlar
(*) Görkem Çetin
Düzeltme ve önerilerinizi uyar@cs.itu.edu.tr adresine yazabilirsiniz.
Listeden cikmak icin:
unsub linux
mesajini listeci@bilkent.edu.tr'a gonderiniz.
Lutfen Listeci icin MIME / HTML / Turkce Aksan kullanmayin.
Liste arsivinin adresi: http://listweb.bilkent.edu.tr/