1983 yılında Richard Stallman tarafından duyurulmuş olan “Özgür yazılım
hareketi” (GNU) artık çeyrek yüzyılı geride bıraktı. 20 Eylül “Özgür
Yazılım Günü”nde tüm dünyada özgür yazılımın gümüş yıldönümü kutlandı.

Her ne kadar 25. yaşı kutlansa da hareketin felsefesi birçok yönden tam
olarak anlaşılabilmiş değildir. Örneğin; Özgür Yazılım ile Bedava
Yazılım kavramlarının genelde birbirine karıştırıldığını görüyoruz.
Özgür Yazılım, yazılımın veya verilen desteğin ücretlendirme biçiminden
çok, kullanıcının yazılımla ilgili hakları ve yapabilecekleriyle
ilgilenir. Kavramı netleştirmek için şöyle bir örnek kullanılabilir:
Diyelim ki bir ev satınaldınız ve istediğiniz gibi döşediniz. Bu hakkı
kimse sizden alamaz. Hatta dilerseniz şeklinde değişiklik yapabilir ve
sonra yine isterseniz başkasına para karşılığında ya da karşılıksız
olarak verebilirsiniz. Sonuçta ev sizindir ve ev ile ilgili ne yapmak
istediğinize siz karar verirsiniz. Özgür yazılım kavramı da bu örneğe
benzemektedir.

Özgür yazılımlardan oluşan işletim sistemleri ve araçlarının
geliştirilmesini, ortaya çıkarılan projelerin bir çatı altında
toparlanmasını hedefleyen Özgür Yazılım Vakfı (Free Software
Foundation), özgür yazılımlarını koruma altına almak üzere Genel Kamu
Lisansı'nı (General Public Licence) duyurmuştur. Bu lisans ile;

● Yazılımı kullanan kişi, onu dilediği amaç doğrultusunda çalıştırmakta
özgürdür.

● Yazılımı kullanan kişi, yazılımın nasıl çalıştığını incelemekte ve
kendi gereksinimleri doğrultusunda, yazılım üzerinde değişiklik
yapmakta özgürdür. Eğer bu değişikliği yapabilecek düzeyde bilgi sahibi
değilse, başka birine yaptırabilir.

● Yazılımı kullanan kişi, elindeki yazılımı dağıtmakta ve toplum ile
paylaşmakta özgürdür.

● Yazılımı kullanan kişi, yazılımı geliştirmekte ve geliştirdiği
yazılımı toplum ile paylaşmakta özgürdür.

Genel Kamu Lisansı hükümlerine bakıldığında pek çok yönden iddialı ve
yenilikçi olduğu görülmektedir. Ancak günümüz ekonomik dengelerinde,
herhangi bir yazılımı kullanan kişinin, yazılım üzerinde yazılımı
geliştiren kadar hakka sahip olması, kolaylıkla anlaşılabilen ve kabul
edilebilen bir durum değildir. Özgür yazılım hareketi ile birlikte
yazılım, üretim aşamasının en başından ürün biçiminde sunulduğu son ana
kadar, tüm aşamaları toplumun önünde açık bir şekilde gerçekleşir ve
sonucunda toplumun yararına geliştirilmiş olur.

Günümüzde kapalı kaynak kodlu ya da sahipli olarak ifade edilen
yazılımların kullanıcılarının bir bölümünün, bu yazılımları lisansız
kullanarak bir “suç” işlediği bilinmektedir. Geriye kalan
kullanıcılardan lisans ücreti ödeyip yazılımı satın alanlar da
aldıkları yazılımın asla sahibi olamamaktadırlar. Satın aldığı yazılımı
belirlenen yetkilerde ve şekilde kullanım dışında herhangi bir eyleme
girişmeleri ise kısıtlanmaktadır.

Yukarıda sözü edilen durum, esasında trajik bir durumdur. İnsanoğlunun
bitmek bilmeyen hırsının, insanlık değerlerinden kopuşunun acınası
halidir. Hakların ve özgürlüklerin bedel dahilinde olsa dahi
kısıtlandığı, insanlık için yapılan, bilimsel, paylaşımcı, gelişimci ve
idealist yaklaşımların öldürüldüğü bir sistemdir.

Bu eylemsellik ile bilgiye aç, üretmek isteyen beyinleri bir zindan
içinde bulursunuz, yeni ufuklar yeni sınırlar keşfetmenizin, bunları
aşıp, bir şeyler üretmenizin ve topluma yararlı olmanızın getireceği
mutluluğu tatmanızın engellendiğini görürsünüz.

Kaynak kodları açılmış, sizi özgürlüğün kollarına bırakmış projelerde,
sıradan bir insan olarak proje üzerinde yeni fikirler üretip bunları
uygulamaya dökebilir ve katkıda bulunabilirsiniz.

Richard Stallman tarafından başlatılan Özgür Yazılım hareketi, genel
anlamda teknik bir konu olarak düşünülebilir. Bir bakış açısına göre
doğrudur da! Ancak, bu hareket teknik bir kavramdan daha fazla etik,
politik ve sosyolojik bir bakış açısına ve anlama sahiptir. Bu
hareketin ne olduğunu ve etkilerini daha iyi incelemek gerekir.
Herşeyden önce, Özgür Yazılım Hareketi, özgürlükleri korumaya yönelik
bir felsefi akım ve ilk ortaya çıktığı döneme göre devrim niteliği
taşıyan bir düşünce sistemidir.

Gökyüzünde kanat çırparak ilerleyen bir leylek ile bu felsefeyi
özümsemiş birinin, bilgisayarının başına oturup, parmaklarını çıtlatıp,
klavyeye dokunmaya başlaması arasında temelde hiçbir fark yoktur.
Muhtemelen her ikisini gördüğünüzde de size hissettirdikleri aynı
olacaktır.

Linux Kullanıcıları Derneği olarak biz de özgür yazılım felsefesinin
parçası olmaktan büyük mutluluk duymaktayız.

Doğum günün kutlu olsun, GNU ve Özgür Yazılım. Nice özgür yıllara!
_______________________________________________
LKD-duyuru mailing list
LKD-duyuru_at_liste.linux.org.tr
http://liste.linux.org.tr/mailman/listinfo/lkd-duyuru
Received on Mon 22 Sep 2008 - 15:36:28 EEST